Asitler ve Bazlar

Asitler ve Bazlar

A- Asitler

Suda çözündüğünde H+ iyonu oluşturan maddelere asit denir.

Asitlerin Genel Özellikleri

1. Mavi turnusol kağıdını kırmızıya çevirir.
2. Tatları ekşidir (Limon gibi).
3. Metaller ile tepkimeye girerek (H2) hidrojen gazının açığa çıkarır. Bu nedenle metal kaplarda saklanmaz.
4. Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
5. Tahrip edici özelliğe sahiptir. ( Mermeri aşındırır, kumaşı deler, deriyi yakar )
6. Bazlarla tepkimeye girerek tuz ve su oluşturur.
7. pH değerleri 7 den küçüktür.
8. Sulu çözeltilerinde H+ iyonu oluşturur.

Önemli Asitler

HCl ——> H+ + Cl–
Hidro klorik asit

HNO3 —–> H+ + NO3–
Nitrik asit

H2SO4 —–> 2 H+ + SO4-2Sülfürik asit

Not: Asitlerin genel olarak yapısında Hidrojen olduğu gözlenir. Ancak bazı özel durumlar vardır.
NH3, CH4, H2O bileşiklerin Hidrojen olmasına rağmen asit değildir.

Bazı bileşikler yapısında Hidrojen bulundurmaz fakat suda çözündüklerinde H+ iyonu oluştururlar.

CO2 + H2O —–> 2 H+ + CO3-2
Karbondioksit

Asitler günlük hayatta ve sanayide kullanılmaktadır. Bazı asitler ve kullanım alanları aşağıda belirtilmiştir.

Asit	Sistematik Adı	Piyasa adı	Kullanım Alanı
HCl	Hidroklorik asit	Tuz ruhu	Temizlik ürünlerinde kullanılır.
HNO3	Nitrik asit	Kezzap	Dinamit yapımında ve gübre üretiminde kullanılır.
H2SO4	Sülfürik asit	Zaç yağı	Gübre ve boya sanayinde, patlayıcı yapımında kullanılır.
H3PO4	Fosforik asit	Fosfat asidi	Gübre üretimi, ilaç ve gıda sanayinde kullanılır.

Günlük yaşamda sıkça kullandığımız asit örnekler

Sirkede ———————————- Asetik asit
Limonda ——————————– Sitrik asit
Elmada ———————————- Malik asit
Çilekte ———————————– Folik asit
Üzümde ——————————— Tartarik asit
Süt, yoğurt —————————— Laktik asit
Turşu, ketçap, meyve suyu————Benzoik asit (Koruyucu madde)
Reçel, marmelat————————-Sorbik asit (Koruyucu madde)
Gazoz ———————————– Karbonik asit
Kolalı içecekler————————–Fosforik asit
Karınca ———————————-Formik asit

pH (Power of Hydrogen) Kavramı

Bir çözeltinin asit yada baz olma derecesi pH derecesi ile ölçülür. pH cetveli 0-14 arasında değişmektedir. 0-7 arası asit, 7-14 arası baz özelliktedir. 7 ise nötrdür.
pH değeri 3 den küçük olanlar kuvvetli asit, pH değeri 12 den büyük olanlar kuvvetli bazdır.

Bazı maddeleri pH değerleri

Hidroklorik asit———– -1 (pH değeri – de olabilir.)
Sülfürik asit —————0.3
Mide asidi ——————1
Nitrik asit—————— 1
Gazlı içecek —————-2.4
Kola ————————-2.5
Limon ———————–2.3
Sirke ————————2.9
Portakal suyu ————–3.5
Domates suyu ————–4.2
Asit yağmuru —————5.6<
Kahve ———————–5.0
Çay ————————–5.5
İdrar ————————6.0
Süt ————————–6.5

Saf Su ———————-7

Tükürük ——————–7.2
Kan ————————-7.4
Göz yaşı ——————–7.4
Safra sıvısı —————–7-8
Deniz suyu —————–8.0
El sabunu ——————10.5
Amonyak ——————11.5
Kalsiyum hidroksit ——–12.4
Çamaşır suyu ————–12.5
Sodyum hidroksit ———13.5

Diğer bazlar: Çikolata, mayonez, arap sabunu, cam silme sıvısı, hamur kabartma tozu, mide şurubu, kül
Diğer asitler: Yoğurt, aspirin

Ayıraç (Belirteç, indikatör)

Ayıraç bir maddeyi başka maddeden ayırt etmemizi sağlar.

Bazı ayıraçlar
Turnusol Kağıdı: Asitlerde kırmızı, bazlarda mavi renk alır.
Fenolftalein çözeltisi: Asitlerde renksiz, bazlarda pembe renk alır.
Metil Oranj çözeltisi: Asitlerde kırmızı, bazlarda sarı renk alır.
Mor Lahana Suyu: Asitlerde kırmızı, bazlarda mavi

Amfoter Metaller

Hem asitlerle, hemde bazlarla tepkimeye girerek hidrojen gazı veren metallerdir.
Amfoter metaller  Zn, Al, Sn, Cr, Pb dir (Zeynep Al Sana Kırmızı Pabuç olarak kodlanabilir.)

B- Bazlar

Suda çözündüğünde OH– iyonu veren maddelere baz denir.

Bazların özellikleri

1. Tatları acıdır. (Sabun gibi)
2. Ele kayganlık hissi verir.
3. Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
4. Kırmızı turnusol kağıdını maviye çevirir.
5. Sulu çözeltilerin de OH– iyonu oluşturur.
6. Asitlerle tepkimeye girerek tuz ve su oluşturur.
7. pH değerleri 7 den büyüktür.
8. Metallere etki etmez ancak amfoter metallerle (Zn, Al) kuvvetli asitler etki eder.
9. Cam ve porseleni aşındırır.

Önemli Bazlar

NaOH ———> Na+ + OH–
Sodyum hidroksit

KOH ———-> K+ + OH–
Potasyum hidroksit

Mg(OH)2 ———->Mg+2 + 2OH–
Magnezyum hidroksit

Ca(OH)2 ———->Ca+2 + 2OH–
Kalsiyum hidroksit

NH3 + H2O ———-> NH4+ + OH–
Amonyak

Bazı bileşikler yapılarında OH– iyonu içermesine rağmen baz değildir. CH3COOH baz değil asittir.
Bazı bileşiklerin yapısında OH– iyonu içermemesine rağmen bazdır. NH3 baz özellik gösterir.

Bazlar günlük hayatta ve sanayide kullanılmaktadır. Bazı bazlar ve kullanım alanları aşağıda belirtilmiştir.
Temizlik malzemelerinin geneli bazdır.

Baz	Sistematik Adı	Piyasa adı	Kullanım Alanı
NaOH	Sodyum hidroksit	Sud kostik	Sabun, kağıt, boya, deterjan, yapay ipek yapımında kullanılır.
KOH	Potasyum hidroksit	Potas kostik	Sabun, pil, gübre yapımında kullanılır.
Ca(OH)2	Kalsiyum hidroksit	Sönmüş kireç	Kireç ve çimento yapımında kullanılır.
NH3	Amonyak	Amonyak	Gübre üretimi, temizlik maddeleri, çamaşır suyu yapımında kullanılır.

C- Asit ve Bazların Tahribatları

Asitler ve bazlar tahriş edici (aşındırıcı) özelliğe sahiptir.
Bu nedenle asit ve bazları kullanırken, taşırken dikkatli olmamız gerekir.
Laboratuvar, mutfak, banyoda kullanılan asit ve bazların etkilerinden korunmak için eldiven takılmalı, gözlük kullanılmalıdır.

Asit ve bazların kullanımında tuz ruhu ve çamaşır suyu gibi kesinlikle karışımlar yapmamalıyız.
Temizlik yapılan ortamın iyice havalandırılmasını sağlamalıyız.
Tuz ruhu ve çamaşır suyu karıştırmanın tehlikeleri için tıklayınız.

Asitlerin zararları
✪ Asitler metal, mermer yüzeyleri aşındırır.
✪ Dişlerin çürümesine neden olur.
✪ Asitli içecekler ülser, reflü, gastrit hastalıklarına neden olur.

Bazların zararları
✪ Bazlar cam ve porselen eşyaları aşındırır.
✪ Kristal cam eşyalar zamanla matlaşır.

Asit Yağmurları

Fabrika bacalarından, otomobil egzozlarından çıkan zehirli  gazlar (SO2, NO2, CO2) havada yağmur damlaları ile birleşerek asit yağmurlarını oluşturur. Asit yağmurunun pH değeri 5.6 dan küçüktür.

SO2  +   H2O   ——->   H2SO4   (Sülfürik asit)

NO2  +   H2O   ——->   HNO3     (Nitrik asit)

CO2  +   H2O   ——->   H2CO3     (Karbonik asit)

Not: CO2 oluşturduğu karbonik asit diğerlerine göre zayıf bir asittir.
Asit yağmurlarında en zararlı olan SO2 ve NO2 dir.
Bu nedenle fosil yakıtlardan en zararsızı doğal gazdır. (Sadece CO2  ve   H2O  oluşmaktadır.)

Asit Yağmurlarının Zararları

1. Topraktaki kalsiyum, magnezyum, potasyum elementlerini çözerek toprağın mineral bakımından fakirleştirir.
2. Ormanların kurumasına neden olur.
3. Tarihi binalara zarar verir.
4. Deniz, göl sularına karışarak burada yaşayan canlıları olumsuz etkiler.
5. Araçların ve metal yüzeylerin aşınmasına neden olur.